سوله چیست

 سوله به انگلیسی با عنوان Pre-engineered building یا Pre-engineered metal buildings که مخفف آن PEMB  ترجمه می شود. البته گاهی اوقات با عبارت های Industrial Shed یا Hangares نیز در زبان انگلیسی شناخته و ترجمه می شود. که به کاربرد خاصی از PEMB اشاره دارد. سوله و یا همان Pre-engineered  building يک سازه سبک با سقف شیبدار یا قوسی است که عمدتا داراي اسکلت فلزي مي باشد. البته با توجه به ويژگي هاي منحصر بفردش در موارد ديگري نيز کاربرد دارد.

بيشترين کاربرد ساخت سوله استفاده بعنوان سالن صنعتي يا کارگاه توليد و کارخانه در شهرک صنعتی است. شاید هنگام عبور از کنار شهرک های صنعتی و کارخانجات ساختمان های با سقف شیبدار را دیده باشید، اینها همان سوله هستند که به ساختمان صنعتی نیز شهرت دارند. البته هانگار که بعنوان انبار دور باز و معمولا بدون دیوار پیرامونی ساخته می شود از همین نوع ساختمان است. هانگار بیشتر در بار انداز بندر ، گمرک و پایانه های باربری استفاده می شود. هانگار علاوه بر انبار برای تعمیرات نیز کاربرد دارد.

برای بیان دقیق تر اینکه سوله چیست می توان گفت کلا در مواردی که نیاز به یک فضای بزرگ و وسیع سرپوشیده باشد یا در موارد که لازم است فاصله ستون ها از هم زیاد باشد و یا ستون میانی مزاحم نباشد تا فضای سرپوشیده مورد نظر بصورت باز و بدون مزاحم باشد ساخت سوله ارزان و بهترین گزینه است.

بعلاوه در مواردی که بخواهیم برای تجهیزات یا ماشین آلات یک سقف بسازیم که کمتر در معرض عوامل جوی باشند مناسب است. بعلاوه می توانیم از این سازه استفاده کنیم. در سالهای گذشته این سازه بعنوان یک ساختمان یک طبقه با دهانه های بزرگ و سقف شیبدار که درصورت نیاز می تواند دارای جرثقیل دروازه ای یا جرثقیل سقفی باشد شناخته می شد. این ساختمان ها درواقع سازه ای فلزی و معمولا از جنس فولاد است که بصورت پیش ساخته تولید شده و در محل مورد نظر نصب می شود. اتصالات سوله عمدتا بصورت پیچی ( پیچ و مهره ) می باشد.

نیم طبقه یا دو طبقه

در اکثر موارد فقط بخشی از فضای داخل سالن صنعتی چند طبقه می شود تا بعنوان فضا استراحت، فضای اداری یا اتاق تجهیزات و وسایل مورد استفاده قرار گیرد. طراحی سوله دو طبقه یا سه طبقه برای تامین مساحت بیشتر هنگام ساخت انجام می شود. اینکار بیشتر در مواردی که محدودیت زمین مطرح باشد اتفاق می افتد. همانطور که گفته شد سقف این سازه شیبدار  و یا قوسی ساخته می شود. اما امروزه با توجه گسترش نیاز ها ساختمان صنعتی دوطبقه و سه طبقه نیز طراحی و ساخته می شود.

سقف قوسی یا شیبدار

که امروزه بدلیل پیشرفت صنعت ساخت اسکلت سازه با سقف قوسی نیز ساخته می شود. این مدل سقف ظاهر زیباتری دارد. البته ساخت سوله قوسی در مقایسه با شیبدار هزینه بالاتری دارد. اما در مواردی که زیبایی ظاهری ساختمان مهم باشد این هزینه اضافی توجیح پیدا می کند. در ایران تعدادی از کارخانجات مشهور که به ظاهر ساختمان ها  خود اهمیت می دهند از سقف قوسی استفاده کرده اند. معمولا سقف قوسی نیست و شیبدار است.

ابعاد سوله شامل عرض دهانه ، ارتفاع و طول آن می باشد. معمولا دهانه ساختمان صنعتی با سقف شیبدار از ۱۲ تا ۴۵ متر و ارتفاع شانه آن ۳ تا ۱۲ متر می باشد. طول این سازه معمولا مضربی از عدد ۶ متر است. که این عدد ممکن است در یک یا چندتا از دهانه ها رعایت نشود.

محاسبات و طراحی

طراحی و محاسبات سازه برمبنای بارهای وارده بر سازه طبق بار باد ، برف و زلزله همچنین بارهای ناشی از جرثقیل ، حرارت و… انجام می شود و براساس محاسبات انجام شده ،‌ نقشه ها و دفترچه محاسبات سوله تهیه می گردد. انجام محاسبات سوله هایی که طول یا دهانه بزرگ دارند یا تناژ جرثقیل سقفی زیاد باشد و یا سوله دارای طبقه باشد وقت گیرتر است. طراحی سوله صنعتی که در مجموعه های صنعتی و کارخانه واقع شده است تابع خط تولید ، مواد و محصولات و ماشین آلات کارگاه است.

سوله پیش ساخته

علاوه بر انعطاف پذیری ظاهری، یکی دیگر از مواردی که باید به آن توجه شود سرعت بسیار بالای ساخت آن است. این مزیت بدلیل پیش ساخته بودن این سازه  است. بنحوی که این سازه در مدت کوتاهی ( حداکثر 2 تا 3 ماه) قابل احداث و بهره برداری می باشد. البته درصورتیکه کار ساخت با مشکلات مالی و امثال آن مواجه نباشد. ساخت سالن صنعتی معمولا توسط اسکلت فلزی انجام می شود. سقف شیبدار این سازه می تواند بصورت سوله خرپایی باشد. البته امروزه ساخت این سازه با مقطع متغییر ساخته شده با ورق ( تیر ورق ) با توجه به مزیت ها و سرعت و کیفیت بالاتر بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. خرپا از قوطی ، لوله ، نبشی ، ناودانی و… ساخته می شود. خرپا علیرغم وزن اندک ظرفیت دهانه های نسبتا بزرگ را فراهم می کند. اعضا خرپا عملکردی عمدتا فشاری و کششی دارند.

کاربرد سوله

سوله علاوه بر کاربرد سالن صنعتی کارخانه و کارگاه بعنوان فضای مناسب ورزشی ، تالار پذیرایی ، سالن اجتماعات ، تئاتر و سینما ، انبار و… مورد استفاده قرار می گیرد. بمنظور ساخت آشیانه هواپیما نیز معمولا نوع خرپایی این سازه احداث می شود.

محاسبه ابعاد سوله متداول

شاید از خود پرسیده باشید که شیب مناسب سقف این سازه چقدر است؟ شیب سقف سوله معمولا بین ۱۰ تا ۲۵ درصد می باشد. البته این به آن معنی نیست که مثلا سقف با شیب کمتر یا بیشتر از این مقدار قابل ساخت نیست. اما معمولا شیب در همان محدوده فوق الذکر ساخته می شود. شیب سقف تابعی از عوامل مختلف از قبیل بار باد و برف وارده بر ساختمان ، طول و عرض سازه ، شرایط اقلیمی منطقه ، فاصله از ساختمان های مجاور و… است. هرچه بار برف وارد بر سازه بیشتر شود ترجیح می دهیم شیب سقف افزایش یابد. هرچه دهانه سوله بزرگتر شود ترجیح بر آن است که شیب سقف کمتر شود.